Dolmalık Fıstık Nasıl Saklanır? Küçük Bir Nesnenin Büyük Felsefesi
Bir filozof için, gündelik bir sorunun ardında saklı olan anlam, genellikle cevabından daha önemlidir. “Dolmalık fıstık nasıl saklanır?” sorusu, yüzeyde mutfakla ilgilidir; ama derininde, insanın dünyayla kurduğu ilişkinin bir aynasıdır. Çünkü bir şeyi saklamak, yalnızca onu korumak değil, aynı zamanda ona verdiğimiz değeri ilan etmektir. Felsefi olarak bu, etik, epistemoloji ve ontolojinin kesiştiği noktada duran bir eylemdir: neyi korumalıyız, onu nasıl bilmeliyiz ve o şey aslında neyi temsil eder?
Etik Perspektif: Saklamanın Ahlakı
Etik açıdan bakıldığında, dolmalık fıstığı saklamak bir sorumluluk eylemidir. Çünkü bozulmasın diye gösterilen çaba, insanın doğaya ve emeğe karşı duyduğu saygının bir ifadesidir. Her bir fıstık, topraktan, sudan, emekten gelen bir varlıktır. Onu çürümeye bırakmak, bir anlamda o emeği ziyan etmektir. Ahlaki bilinç, sadece insan ilişkilerinde değil; insanın nesnelere, hatta gıdaya karşı tutumunda da görünür hale gelir.
İmmanuel Kant’ın deyişiyle, etik davranış “başkalarını araç değil, amaç olarak görmek”tir. Belki de dolmalık fıstığı saklamak, bu ilkenin gündelik bir tezahürüdür: doğayı bir araç olarak değil, birlikte yaşadığımız bir varlık alanı olarak görmek. Dolmalık fıstığı karanlık, serin bir yerde saklamak — aslında bir karşılıklı saygı eylemidir. İnsanın, evrenin küçük parçalarına bile dikkatle yaklaşma kapasitesini simgeler.
Epistemoloji: Saklama Bilgisi ve Bilmenin Sınırları
“Dolmalık fıstık nasıl saklanır?” sorusu aynı zamanda bir bilgi problemidir. Çünkü bilgi, her zaman eylemi yönlendirir. Bu bağlamda epistemoloji, yani bilginin doğasını inceleyen felsefe dalı, bize şunu sorar: “Doğru saklama bilgisine sahip olduğumuzu nasıl biliriz?”
Bu sorunun basit cevabı “kuru ve serin yerde” olabilir. Ancak bu bilgi bile, duyusal deneyim ve gözleme dayalı öğrenme sürecinin ürünüdür. İnsan, zamanla fıstığın nemden bozulduğunu, sıcakta yağlandığını, hava aldığında tadını kaybettiğini deneyimleyerek öğrenmiştir. Yani bilgi, burada yalnızca aktarılmış bir reçete değil; yaşanmış bir bilgeliktir.
Epistemolojik açıdan dolmalık fıstığı saklamak, bilmenin pratik bir formudur. Teorik değil, deneyimsel bir bilgidir. Felsefeci Michael Polanyi’nin deyimiyle, “bildiğimizin çoğunu söyleyemeyiz.” Fıstığı nasıl saklayacağımızı “bilmek”, aslında hissetmek, denemek, hatırlamak ve gözlemlemekle iç içe bir süreçtir. Bilgi, burada yaşamın dokusuna karışmış bir sezgi halini alır.
Ontoloji: Fıstığın Varlığı Üzerine
Ontoloji, yani “varlık felsefesi”, dolmalık fıstığın kendisine döner: Fıstık nedir ve saklanırken nasıl bir varlık durumuna geçer? Taze fıstık, potansiyel bir lezzettir; dolmanın içinde anlam kazanacak bir “olma hali” taşır. Saklandığında ise zamanla dönüşür — tazelikten korunmuşluğa, canlılıktan korunmuş varlığa. Bu durum, insanın kendi varoluşuyla da benzerlik taşır. Biz de tıpkı o fıstık gibi, zamana karşı bir direnç içindeyizdir.
Saklamak, varlığın sürekliliğine duyulan arzudur. Dolmalık fıstığı kavanoza koyduğumuzda aslında zamanı yavaşlatırız. Felsefi olarak bu, “ölümü askıya alma” eylemine benzer: varlığı bozulmadan koruma çabası. Dolayısıyla fıstığı saklamak, sadece gıdayı değil, anlamı da muhafaza etmektir. Çünkü onunla birlikte, gelecekteki bir sofranın, bir paylaşımın, bir anının olasılığını da saklarız.
Saklamanın Pratik Felsefesi
Elbette pratik olarak dolmalık fıstığı en iyi şekilde korumak için hava almayan cam kavanozlar kullanmak, doğrudan güneş ışığından uzak, serin ve kuru bir ortamda tutmak gerekir. Ancak bu pratik, yalnızca teknik bir çözüm değildir; aynı zamanda bir farkındalık eylemidir. Her kavanoz açılışında, insan emeğini ve doğanın döngüsünü hatırlarız. Bu farkındalık, sıradan bir mutfak alışkanlığını, varoluşsal bir ritüele dönüştürür.
Etik, Bilgi ve Varlık Arasında Denge
Dolmalık fıstığı saklamak, üç felsefi düzlemde aynı anda işler: Etik düzlemde sorumluluk, epistemolojik düzlemde deneyimsel bilgi, ontolojik düzlemde ise süreklilik arzusu. Bu üçü bir araya geldiğinde, insanın dünyayla ilişkisi görünür olur: korumak, bilmek ve var etmek. Fıstık, bir mutfak malzemesinden çok, bu ilişkinin sessiz tanığıdır.
Sonuç: Saklamak mı, Yaşatmak mı?
Dolmalık fıstığı nasıl saklayacağımızı öğrenmek, aslında kendimizi nasıl koruyacağımızı sormaktır. Zaman, tıpkı hava ve nem gibi, bizi de aşındırır. Ama tıpkı fıstığın kavanozdaki hali gibi, insan da değer verdiği şeyleri özenle saklayarak kendini yeniden inşa eder. O halde şu soruyla bitirelim: Bir şeyi saklamak mı yaşatır, yoksa onunla birlikte var olmak mı?
Belki de cevap, dolmalık fıstığın içinde gizlidir — sade, sessiz ama varlığını koruyan bir bilgelikle… Koruduğumuz her şey, aslında bizi korur.
Kaynakça (seçme)
- Heidegger, M. (1927). Varlık ve Zaman.
- Arendt, H. (1958). The Human Condition.
- Kant, I. (1785). Groundwork of the Metaphysics of Morals.
- Polanyi, M. (1966). The Tacit Dimension.